2023 թ․ աշխատակազմը
Պեղումների պատասխանատուներ
Լևոն Աղիկյան > ՀՀ ԳԱԱ Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտ, Երևան
Բերանժեր Պերելլո > CNRS (Գիտական հետազոտության ազգային կենտրոն), UMR 5133 Archéorient, Լիոն
Հնագետներ
Բենյամին Վան Դեն Բոշ > Իվլին, Օ-դը-Սենի Հնագիտական ծառայություն, Մոնտինի-լը-Բրետոնյո
Անի Դանիելյան > Իվլին, Օ-դը-Սենի Հնագիտական ծառայություն, Մոնտինի-լը-Բրետոնյո
Բրոնզեդարյան խեցեղենի մասնագետ
Ռուբեն Բադալյան > ՀՀ ԳԱԱ Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտ, Երևան
Հնադարյան քարե գործիքների մասնագետ
Սեսիլ Մենաժե > Լումիեր-Լիոն 2 համալսարան
Հնակենդանաբան
Տիմ Միբոր > Լումիեր-Լիոն 2 համալսարան
Հնաբուսաբան
Ալեքսիա Դեկե > MHNH (Բնական պատմության ազգային թանգարան), Փարիզ
Երկրաֆիզիկական հետախուզումներ
Սեբաստիան Գոնդե > CNRS, UMR 5133 Archéorient, Լիոն
Լիոնել Դառա > CNRS, UMR 5133 Archéorient, Լիոն
Քուրոշ Մուհամեդ Խանի > Շահիդ Բեհեշթի համալսարան, Իրան
SIG/GIS (Աշխարհագրական տեղեկատվական համակարգ), Գեոմատիկա
Էմանուել Ռեգանյոն > CNRS, UMR 5133 Archéorient, Լիոն
Դրոն/ԱԹՍ – Ֆոտոգրամետրիա
Արշալույս Մկրտչյան > ՀՀ ԳԱԱ Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտ, Երևան
Դոկտորանտներ
Մաթիլդ Ռենյիե > Փարիզ 1 Պանթեոն-Սորբոնի համալսարան
Տիմ Միբոր > Լումիեր-Լիոն 2 համալսարան
2023 թվականին, Տավուշ հնագիտական ծրագրի շրջանակներում, մեկնարկեցին Այրում 1 վաղ բրոնզեդարյան հնավայրի պեղումները, որը «հայտնաբերվել» էր 2022 թվականի մեր հետախուզական աշխատանքների ընթացքում: Այս հնավայրն արդեն հայտնի էր ավելի վաղ արված հնագիտական հետախուզումների շնորհիվ, բայց այն երբեք չէր պեղվել:
Հնավայրի աշխարհագրական դիրքը
Այրում 1-ը գտնվում է Տավուշի մարզի հյուսիս-արևմտյան ծայրամասում՝ Քուռ գետի հովտում, Վրաստանի հետ սահմանի մոտ:
Այրում գյուղի հյուսիս-արևմտյան եզրին տեղակայված այս հնավայրը վեր է խոյանում 9 հա մակերես ունեցող լայն հրվանդանի վրա՝ 555 մ բարձրությամբ:
Այրում 1 հնավայրի ուսումնասիրության նպատակը
Այս նոր հնագիտական ծրագրի գլխավոր նպատակը Տավուշի մարզում գտնվող Կուր-արաքսյան հնավայրի լայնածավալ ուսումնասիրումն է, որը կնպաստի վաղ բրոնզեդարյան բնակչության նյութական մշակույթի, բնակավայրի, բնատնտեսության և ապրելակերպի մասին մեր պատկերացումների հստակեցմանը:
2023 թ․ գործաշրջանը
Այրում 1 հնավայրի պեղումների առաջին գործաշրջանը տեղի ունեցավ սեպտեմբերի 4-ից 23-ն ընկած ժամանակահատվածում:
Այս տարվա պեղումների նպատակն էր գնահատել Այրում 1 հնավայրի ուսումնասիրության հեռանկարները, այսինքն՝
- գնահատել հնավայրի շերտագրական հզորությունը,
- բնորոշել վաղ բրոնզե դարում բնակեցման տարածքը,
- սահմանել բնակավայրի տեսակը (խտությունը, մորֆոլոգիան, գործառույթը, կառուցման տեխնիկան)
- և պարզել բնատնտեսությունը (հնակենդանաբանական և հնաբուսաբանական անալիզներ):
Այս գործաշրջանի ընթացքում հրվանդանի տարբեր հատվածներում բացվել են 9 մեծ և 15 փոքր պեղամասեր՝ բնակատեղիի տարածությունն ու խտությունը գնահատելու նպատակով: Պեղված բոլոր սեկտորները միասին կազմում են մոտ 200 մ2 մակերես:
Պեղումները դրական արդյունքներ տվեցին հատկապես հրվանդանի արևելյան լանջին։ Հետևաբար աշխատանքները կենտրոնացան այս տարածքում:
Սույն տարվա պեղումների արդյունքները հաստատեցին այս տարածքի բնակեցումը վաղ բրոնզի դարաշրջանում՝ մասնավորապես Կուր-արաքսյան մշակույթի ուշ փուլում (Կուր-Արաքս II)՝ Հայաստանի տարածքում ոչ շատ հայտնի Մարտկոպի-Բեդենի մշակութային համալիրի հատկանիշներով։
Այս նախնական հետախուզական աշխատանքներն ի հայտ բերեցին մի շարք սնամեջ կառույցներ (սիլոսահոր, փոսեր) և քարե շարվածքներ, ինչպես նաև բացառապես Կուր-արաքսյան մշակույթին պատկանող բազմաթիվ արտեֆակտներ։
Պեղումների այս գործաշրջանն ի ցույց դրեց Այրում 1 հնավայրի հնագիտական նշանակությունը՝ միաժամանակ բարձրացնելով բազմաթիվ հարցեր՝ մասնավորապես կապված բնակատեղիի ներքին տարածքային կազմակերպման և դերի, կարգավիճակի հետ: Հետագա պեղումները թույլ կտան համալրել մեր պատկերացումներն այս հնավայրի մասին:
(Traduction A. Danielyan)
Carte du Tavush avec la localisation du site d’Ayrum (en rouge) (E. Regagnon, MAC/TAP©)
Vue du site d’Ayrum (A. Danielyan, MAC/TAP©)
Ayrum 1 – vue depuis l’ouest (B. Perello, MAC/TAP©)
Ayrum 1 – survol au drone (B. Perello, MAC/TAP©)
Ayrum 1 – Tranchée 4 (B. Van den Bossche, MAC/TAP©)
Ayrum 1 – Tranchée 4 (B. Perello, MAC/TAP©)
Ayrum 1 – Tranchée 8 en cours de fouille (B. Perello, TAP/MAC)
vue de la sondage L depuis l’est (B. Perelllo, MAC/TAP©)
Restauration du matériel d’Ayrum à l’institut d’Archéologie et d’Ethnographie d’Erevan (A. Harutyunyan)
